درسی که ناتمام ماند / از تدریس خارج فقه توسط مجتبی خامنه‌ای چه می‌دانیم؟
نشان تجارت - حجت‌الاسلام والمسلمین سید مجتبی خامنه‌ای فرزند رهبر انقلاب، صبح امروز در کلاس آنلاین درس خارج فقه و اصول که به‌صورت مجازی برگزار می‌شد، اعلام کرده که امروز اول مهر ۱۴۰۳ آخرین روز تدریس او است و از این پس این درس تعطیل است.
او همچنین درباره انگیزه و علت این موضوع نیز تاکید کرده که تعطیلی درس تصمیم شخصی اوست و ربطی به مسایل سیاسی ندارد و مساله‌ای میان او و خداوند است.
این شاید نخستین‌بار باشد که که ویدئویی حاوی صداو تصویر مجتبی خامنه‌ای به صورت عمومی منتشر می‌شود. البته اصل ویدئو در کانال مخصوص به این کلاس در اسکای روم برای مخاطبان و مستعمین این کلاس منتشر شده، اما بعد از آن به فضای مجازی و رسانه‌ای نیز درز کرده است.
در این ویدئو مجتبی خامنه‌ای همچنین می‌گوید که «پدرشان (مقام معظم رهبری) نیز در جریان این تصمیم نبوده است؛ و تنها با دو نفر که یکی از نزدیکان هستند، این مطلب را در میان گذاشتم. ممکن است این تصمیم من همیشگی باشد و یا به صورت موقت باشد، اما فعلا در میان بنده مجهول است».
شهریور سال ۱۴۰۱ برای نخستین بار لینک ثبت‌نام برای کلاس درس خارج فقه مجتبی خامنه‌ای منتشر شد.
اعلام تعطیلی این کلاس در حالی است که خبرگزاری رسا و دیگر رسانه‌های نزدیک به حوزه‌های علمیه دهم شهریور ماه سال جاری اعلام کرده بودند که نام‌نویسی درس خارج فقه و اصول «آیت‌الله حاج آقا سید مجتبی خامنه‌ای» با موضوع طهارت و در درس اصول فقه با موضوع اقل و اکثر برگزار می‌شود.
در این گزارش قید شده بود که علاقمندان از طلاب و فضلای مقطع خارج برای شرکت در این درس می‌توانند از طریق چند لینک، برای ثبت‌نام اقدام کنند.
در زمینه این اطلاع‌رسانی برای ثبت‌نام نیز قید شده بود که «درس خارج فقه و اصول ایشان سابقه ۱۵ ساله داشته و طلاب و اساتید فراوانی از خرمن پر فیض ایشان بهره برده‌اند».
مجتبی خامنه‌ای از چه سالی خارج فقه تدریس می‌کند؟
بر اساس تاریخ مندرج در این فراخوان و محتوای گزارش‌های مختلف، گفته می‌شود که کلاس‌های درس خارج فقه «مجتبی خامنه‌ای» از سال ۱۳۸۸ شروع شده است و سابقه تدرس در این سطح توسط او حداقل به سال‌های پایانی دهه ۸۰ باز می‌گردد.
فریدالدین حدادعادل، فرزند غلامعلی حدادعادل و برادر زن مجتبی خامنه‌ای سال ۱۳۸۹ در گفت‌و‌گویی با سالنامه نشریه مثلث گفته بود «ایشان به این شکل فعالیت سیاسی ندارند. ایشان خیلی درس می‌خوانند و خارج فقه تدریس می‌کنند و در کار خود نیز موفق هستند و خیلی پیچیده‌تر از دروس متداول درس خارج طرح مطلب می‌کنند.»
۲۷ آبان سال ۱۳۸۸ سایت خبری «جهان‌نیوز» در مطلبی با عنوان «اعتراض به تدریس خارج فقه فرزند مقام معظم رهبری» نوشت: «حدود چند هفته است که درس خارج فقه آقا مجتبی فرزند مقام معظم رهبری با حضور ۲۵ نفر در دفتر رهبری در قم آغاز شده است. زمان تشکیل کلاس‌ها ۵ روز در هفته از شنبه تا چهارشنبه می‌باشد. افرادی که پای درس وی حاضر شده اند از تسلط او بر مباحث فقهی اظهار شگفتی می‌کنند. گفته می‌شود وقتی این خبر به برخی مراجع و علما رسیده است ناراحت شده و گفته‌اند وی دارد از موقعیت پدر خود یعنی مقام معظم رهبری سوء‌استفاده می‌کند و گرنه او در حد تدریس درس سطح خارج نیست.»
در ادامه این مطلب همچنین با تشریح این که «اشکالی که برخی مراجع و علماء مطرح می‌کنند این است که چرا وی در دفتر رهبری کلاس‌هایش را برگزار می‌کند»، قید شده است: «به اعتقاد آن‌ها وی با این کار دارد از عنوان پدرش سوء‌استفاده می‌کند و از طرف دیگر انتخاب این مکان حکومتی‌کردن حوزه را به ذهن متبادر می‌کنند و زمانی که این مسئله جا افتاد حتما می‌خواهد در مسجد اعظم درس بدهد. این در حالی است که آقا مجتبی به اصرار برخی طلاب و بزرگان حوزه تدریس خارج فقه را آغاز کرده و حتی از علنی‌شدن و تبلیغاتی‌کردن این موضوع دوری کرده و دیگران را هم از علنی کردن این بحث بر حذر داشته است».
باشگاه خبرنگاران جوان وابسته به صداوسیما نیز در مهرماه سال ۱۳۸۹ در گزارشی با عنوان «آقازاده‌های واقعی چه کسانی هستند؟» قید کرده است که «حجت‌الاسلام سید مجتبی خامنه‌ای مدرس درس خارج در قم هستند».
غلامعلی حدادعادل، رئیس سابق مجلس، پدر همسر مجتبی خامنه‌ای در سال ۱۳۹۱ در مصاحبه با نشریه پاسدار اسلام گفته است: «می‌دانم که آقاسیدمجتبی هرگز راضی نیست من درباره او صحبتی بکنم و سخنی بگویم و خودش هم هرگز درباره خودش کمترین سخنی به زبان نمی‌آورد و از خود در برابر تهمت‌ها و اهانت‌ها، دفاعی نمی‌کند. اما می‌دانم که سالهاست در قم درس خارج تدریس می‌کند و اوقات خود را در منزل یا به مطالعه فقه و فقاهت می‌گذارند یا به عبادت».
همزمان با آغاز دوران ریاست جمهوری سید ابراهیم رئیسی، از شهریور سال ۱۴۰۰ نیز خبرگزاری رسا به صورت رسمی لینک ثبت‌نام کلاس‌های خارج فقه سید مجتبی خامنه‌ای را منتشر و تاکید کرده است که این درس به صورت غیرحضوری و آنلاین برگزار می‌شود و علاقمندان برای شرکت در این درس می‌تواند از طریق لینک https://formafzar.com/form/akaxi برای ثبت نام اقدام کنند.
درس خارج فقه چیست و چرا تدریس آن برای اهل حوزه مهم است؟
بر اساس تعریف ویکی شیعه، درس خارج، عالی‌ترین سطح دروس حوزه علمیه است. این دوره به صورت سنتی، پس از طی دو دوره مقدمات و سطح آغاز می‌شود. درس خارج، کانون ارائه آخرین دستاورد‌های علمی استادان و نیز فرصتی برای آموختن روش اجتهاد و ورزیده شدن در آن است. درس خارج را می‌توان این‌گونه تعریف کرد: «ارائه استدلالی درس، بدون تکیه بر متن خاص.» در این درس، استاد نظرات مختلف دربارهٔ موضوع مورد بحث را مطرح کرده و ادله آن را بازگو و نقد می‌نماید و در آخر نظر خود را ارائه می‌دهد.
اهمیت درس خارج البته به موضوع ارتباط آن با اجتهاد و جایگاه فقهی و سیاسی آن باز می‌گردد. بر اساس تعریف ارائه شده در ویکی شیعه، درس خارج عالی‌ترین دوره دروس حوزوی محسوب می‌شود که با هدف مجتهد‌شدن طلاب در دو رشته فقه و اصول و توان استنباط احکام از منابع اصیل (کتاب، سنت، عقل، اجماع) برپا می‌شود و معمولاً متن درسی خاصی ندارد. برخی از طلابی که به مرتبه علمی معینی یا درجه اجتهاد نایل می‌شوند، براساس رسم رائج حوزه‌ها از استادان خویش یادداشتی به نام اجازه اجتهاد دریافت می‌کنند که در آن به تحصیلات و توانایی‌های علمی آنان اشاره می‌شود. این اجازه به عنوان گواهی معتبر در حوزه‌ها شناخته می‌شود.
اگرچه در بازنگری قانون اساسی در سال ۱۳۶۸ شرط مرجعیت از شرایط، ولی فقیه در متن قانون اساسی حذف شده، اما سابقه تاریخی و سیاسی این موضوع کماکان پیوندی عمیق بین مفهوم رهبری و اجتهاد ایجاد کرده است.
